Gdy zauroczy nas jakaś figurka porcelanowa, filiżanka do kawy, czy też oryginalny wazon porcelanowy zastanawiamy się czasem nad ich pochodzeniem. Opisaliśmy już rodzaje porcelany, sposoby produkcji przedmiotów z porcelany, a nawet historię „białego złota”. Jednak to co każdemu z nas przede wszystkim rzuca się w oczy to efekt końcowy całego procesu, czyli zdobienie. Poznajcie zatem techniki zdobienia porcelany.
Techniki zdobienia porcelany
Porcelanę można zdobić na wiele sposobów zależnie od rodzaju produktu i jego przeznaczenia, ale przede wszystkim od jego wartości artystycznej i handlowej. Najstarszym sposobem dekorowania porcelany jest jej ręczne malowanie. Z kolei zdobienie przy użyciu kalki należy do najczęściej stosowanych obecnie technik. Popularne dawniej trawienie porcelany kwasem, aby uzyskać dekorację wklęsło-wypukłą, to jedna z najrzadziej spotykanych dziś technik zdobienia. Do kolejnych popularnych technik zdobienia porcelany zaliczamy nadruk laserowy, technikę zdobienia szkliwami i metodę fond, polegającą na spryskiwaniu farbą dużych powierzchni przy użyciu specjalnych pistoletów. Nieco mniej znana jest technika zdobienia reliefowego polegająca na fizycznym rzeźbieniu, wycinaniu bądź odciskaniu wzoru w ceramicznym przedmiocie. Poniżej opiszemy dwa najbardziej znaczące i skomplikowane sposoby zdobienia porcelany.
Porcelana ręcznie malowana
Ręczne malowanie porcelany wymaga niezwykłej precyzji oraz wieloletniej praktyki. Renomowane fabryki porcelany posiadają specjalne programy szkoleniowe w dziedzinie ręcznego zdobienia. Szkolenia tego typu potrafią trwać nawet kilka lat w zależności od tego jak bardzo skomplikowane wzory mają być wykonane. Ręczne malowanie dotyczy produktów o dużej wartości artystycznej. Istotna jest tu dobra znajomość palety kolorów, prawidłowych techniki nakładania farby i wiedza o tym, jak zachowują się poszczególne materiały podczas wypalania. Do malowania ręcznego wykorzystuje się farby ceramiczne lub farby z zawartością metali szlachetnych.
Kalka artystyczna na porcelanie
Zdobienie porcelany przy użyciu kalki należy obecnie do najczęściej stosowanych technik. Kalka jest naniesiona na specjalny papier, który pomaga w aplikacji. Cieniutką, zwilżoną kalkę ostrożnie nakłada się na powierzchnię przedmiotu, a następnie delikatnie zdejmuje się papier transferowy. Produkt przechodzi następnie ponowne wypalanie, podczas którego pod wpływem wysokiej temperatury dekoracja łączy się z glazurą. Nakładanie kalki wymaga dużej precyzji oraz doświadczenia, co oznacza, że wkład pracy ręcznej jest tu nie do przecenienia.
Ten rodzaj dekoracji pozwala przenieść na porcelanę dowolny wzór. Mogą to być kopie prac słynnych artystów, jak w przypadku kolekcji Artis Orbis i Pop Art marki Goebel. Fabryki porcelany chętnie współpracują ze współczesnymi projektantami i designerami. Efektem tej współpracy są wspaniałe wzory nanoszone następnie na porcelanę właśnie za pośrednictwem kalki. Przykładem takiej współpracy są kolekcje zaprojektowane przez Christian Lacroix i Oskar de la Renta dla marki Vista Alegre. Również fabryka porcelany Lladro podejmuje tego rodzaju współpracę ze znanymi projektantami, takimi jak Jaime Hayon, czy Bodo Sperlein.
Rodzaje zdobień w zależności od rodzaju powierzchni
Wykonywane na porcelanie zdobienia, czy też dekoracje można podzielić na cztery różne grupy w zależności od rodzaju powierzchni, na którą są nanoszone oraz ich odporność na działanie wysokiej temperatury.
Dekoracje podszkliwne
Ten rodzaj dekoracji należy do najstarszych metod zdobienia porcelany. Zdobienia są najczęściej nanoszone ręcznie na porowatą powierzchnię porcelany po jej pierwszym wypalaniu na tak zwany biskwit. Dekoracje podszkliwne wykonywane są przede wszystkim w tonacji kobaltowej (kobalt jest tu używany jako barwnik do produkcji niebieskiego szkła). Kolejny kolor odpowiedni do dekoracji nanoszonych pod szkliwienie to intensywna żywa zieleń. Pozostałe kolory nie są odporne na działanie wysokiej temperatury, której poddawany jest zdobiony przedmiot w fazie ostrego wypalania.
Dekoracje wszkliwne
W tym przypadku w grę wchodzą trzy sposoby zdobienia porcelany: ręczne malowanie, nałożenie kalki lub metoda fond. Zdobienie przeważnie nanosi się na przedmioty o większych rozmiarach, a także na te, które przeszły już proces drugiego wypalania. Jeśli dekorowane przedmioty mają mieć jednakowy kolor, muszą po raz kolejny przejść specjalną kąpieli w wodnej zawiesinie szkliwa. Jeśli mają być zdobione ręcznie, muszą przejść ponownie wypalanie w temperaturze 1250 stopni, aby dekoracja wtopiła się w porcelanę. Dzięki temu są one odporne na działanie większości czynników, co oznacza, że mogą być stosowane w zmywarkach.
Dekoracje naszkliwne
Ten sposób dekorowania również umożliwia trzy metody nanoszenia zdobień: ręczne malowanie, nałożenie kalki lub metoda fond. Po zakończonym procesie ostrego wypalania, zdobienie nanosi się na glazurę. Jeżeli w danej dekoracji mają pojawić się różne kolory, w tym pomarańcz, czerwień, złoto bądź platyna, które nie są odporne na wypalanie w temperaturze 1400 stopni, wówczas nanosi się je stopniowo. W pierwszej kolejności wypala się produkt po naniesieniu kolorów o dużym stopniu odporności na działanie wysokiej temperatury. W następnej kolejności nanoszone są kolory o niższej odporności na wysokie temperatury i produkt przechodzi kolejne wypalanie. Bogato zdobiona porcelana może przejść przez proces wypalana nawet sześciokrotnie.
Pokrywanie złotem lub platyną
W procesie zdobienia porcelany złotem lub złotą farbą, używa się dwóch rodzajów złota: złota matowego oraz złota błyszczącego, które lśni czystym blaskiem. Porcelanowe przedmioty, z pokrytymi złotem lub platyną brzegami, uchwytami oraz nóżkami najprawdopodobniej ozdobiono ręcznie, co znacznie podnosi ich wartość.
Jak widać techniki zdobienia porcelany, jak i cały proces przez który musi przejść każdy porcelanowy produkt, są dość skomplikowane i zależą od wielu czynników. Znajomość tych faktów pomoże lepiej zrozumieć dlaczego przedmioty z porcelany należą do grupy towarów ekskluzywnych. Łatwiej jest również zaakceptować stosunkowo wysoką cenę porcelanowych wyrobów. Wszystko to sprawia, że z jeszcze większym sentymentem i uwagą spoglądamy teraz na naszą ulubioną filiżankę do herbaty, czy też kubek porcelanowy.
